Pracownicy transgraniczni - Polska-Niemcy

1. Kto jest pracownikiem transgranicznym?

Pracownik transgraniczny to osoba, która jest zatrudniona w jednym państwie Unii Europejskiej (np. w Niemczech), ale jej stałe miejsce zamieszkania znajduje się w innym państwie Unii Europejskiej (np. w Polsce) i która dojeżdża tam codziennie lub co najmniej raz w tygodniu. Pojęcie to zostało zdefiniowane w rozporządzeniu Unii Europejskiej (WE) nr 883/2004. Definicja ta jest ważna, ponieważ status pracownika transgranicznego determinuje przysługujące mu prawa i obowiązki.

Uwaga: Nie jest wykluczone, że jako pracownik transgraniczny posiadasz tymczasowe, drugie miejsce zamieszkania w Niemczech, w którym mieszkasz w tygodniu, a w weekendy przyjeżdżasz do Polski.

2. Gdzie jako pracownik transgraniczny jestem ubezpieczony?

Zasadniczo pracownicy transgraniczni, którzy dojeżdżają do pracy za granicą, są ubezpieczeni w kraju, w którym pracują – czyli w kraju zatrudnienia. Nawet jeśli pracujesz tylko przez krótki czas, musisz dołączyć do systemu ubezpieczeń społecznych kraju, w którym jesteś zatrudniony. Składki na ubezpieczenie społeczne są więc opłacane w miejscu wykonywania pracy. O niektóre świadczenia możesz jednak ubiegać się również w swoim miejscu zamieszkania. Szczegółowe informacje na ten temat znajdziesz w poniższych punktach.

Zgodnie z prawem Unii Europejskiej pracownicy transgraniczni nie mogą być gorzej traktowani w kwestiach zabezpieczenia społecznego w porównaniu z pracownikami, którzy mieszkają i pracują w tym samym kraju.

3. System ubezpieczeń społecznych w Niemczech

Co do zasady pracownicy podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu. Składki na ubezpieczenie społeczne są opłacane wspólnie przez pracowników i pracodawców. Ubezpieczenie społeczne obejmuje:

ubezpieczenie na wypadek bezrobocia (niem. Arbeitslosenversicherung)
ubezpieczenie zdrowotne (niem. Krankenversicherung)
ubezpieczenie pielęgnacyjne (niem. Pflegeversicherung)
ubezpieczenie emerytalne (niem. Rentenversicherung)

Z kolei ubezpieczenie wypadkowe (niem. Unfallversicherung) jest opłacane wyłącznie przez pracodawcę.

W przypadku ubezpieczenia zdrowotnego przy spełnieniu określonych warunków możliwe jest zawarcie dobrowolnego ubezpieczenia lub ubezpieczenia członków rodziny, którzy nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu.

Uwaga: Pracując w formie Minijob (od 01.10.2022 r. maksymalne wynagrodzenie w Minijob będzie wynosiło 520 EUR miesięcznie) w Niemczech nie jesteś objęty ubezpieczeniem zdrowotnym (niem. Krankenversicherung), pielęgnacyjnym (niem. Pflegeversicherung) i ubezpieczeniem od bezrobocia (niem. Arbeitslosenversicherung), a prawo do ubezpieczenia emerytalnego (niem. Rentenversicherung) przysługuje ci tylko w niewielkim stopniu. Tym samym nie masz prawa do żadnych świadczeń! Skontaktuj się ze swoim zakładem ubezpieczeń społecznych, aby uzyskać informacje, z jakimi skutkami wiąże się dla ciebie podjęcie zatrudnienia w formie Minijob w Niemczech i który kraj będzie odpowiedzialny za Twoje ubezpieczenie.

4. Bezrobocie

Jako pracownik transgraniczny zatrudniony w Niemczech składki na ubezpieczenie na wypadek bezrobocia opłacasz w Niemczech. Stosowana jest tutaj tzw. zasada zatrudnienia (niem. Beschäftigungsprinzip). Składka na ubezpieczenie jest procentem od wynagrodzenia brutto i w 2022 r. wynosi 1,2% zarówno dla pracowników, jak i pracodawców. Udział pracownika jest potrącany bezpośrednio z wynagrodzenia i jest widoczny na pasku wypłaty (niem. Lohnabrechnung).

Z kolei w przypadku utraty pracy obowiązywać będzie zasada miejsca zamieszkania (niem. Wohnortprinzip) – wówczas należy zarejestrować się w polskim urzędzie pracy w miejscu zamieszkania i tam pobierać zasiłek dla bezrobotnych. Pamiętaj, że nawet jeśli nigdy nie pracowałeś w Polsce i nie podlegałeś tam ubezpieczeniu społecznemu, to i tak odpowiada za ciebie urząd pracy w Polsce. Jako osoba bezrobotna możesz zarejestrować się na stronie internetowej polskiego urzędu pracy (www.praca.gov.pl) lub w urzędzie pracy właściwym dla twojego miejsca zamieszkania.

Obowiązują więc polskie wymogi przyznawania zasiłku dla osób bezrobotnych. Oznacza to, że wysokość zasiłku dla bezrobotnych obliczana jest zgodnie z polskim prawem! Zasadniczo, jeśli jesteś bezrobotny, musisz być do dyspozycji urzędu pracy w swoim miejscu zamieszkania i być gotowym do udziału w środkach przeciwdziałających twojemu bezrobociu. Ponadto oczekuje się, że podejmiesz własne wysiłki w celu znalezienia pracy. Koniecznym jest spełnienie okresów uprawniających do otrzymania zasiłku dla osób bezrobotnych w miejscu zamieszkania. Jako dowód zagranicznych okresów ubezpieczenia przy składaniu wniosku w kraju zamieszkania potrzebne jest zaświadczenie U1 wydane w kraju zatrudnienia (dostępne w urzędach pracy w Niemczech). W niektórych przypadkach wypłata zasiłku dla bezrobotnych może zostać zawieszona na pewien czas, np. po otrzymaniu wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym, przy rozwiązaniu umowy za porozumieniem stron czy wypowiedzeniu złożonym przez pracownika, jak i przy braku zaangażowania w działaniach urzędu pracy.

Jeśli jesteś zarejestrowany w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna, to oprócz możliwego zasiłku dla bezrobotnych będą odprowadzane za ciebie składki na ubezpieczenie społeczne (niem. Sozialversicherungsbeiträge). Już choćby z tego powodu warto zarejestrować się jako osoba bezrobotna, nawet jeśli perspektywa otrzymania zasiłku dla bezrobotnych jest niewielka. (Posiadanie udokumentowanego, wolnego od luk ubezpieczenia zdrowotnego będzie ważne później, jeśli zechcesz ponownie pracować w Niemczech i być ubezpieczonym w państwowej kasie chorych (np. AOK, TK, DAK itp.)).

Jako pracownik transgraniczny, oprócz zarejestrowania się w urzędzie pracy w kraju zamieszkania, możesz zarejestrować się jako osoba poszukująca pracy w urzędzie pracy w kraju ostatniego zatrudnienia (czyli np. w Niemczech).

5. Ubezpieczenie zdrowotne

W Niemczech istnieje powszechny obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego. Rozróżnia się ustawowe i prywatne ubezpieczenia zdrowotne. Z reguły pracownicy są obowiązkowo ubezpieczeni w ramach ustawowego systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Pracownicy transgraniczni zasadniczo ubezpieczeni są w kraju, w którym pracują.

5. 1. Kasa chorych

W Niemczech istnieje wiele różnych kas chorych, które oferują różne świadczenia. Jeśli pracujesz lub chciałbyś pracować w Niemczech, powinieneś zastanowić się, która kasa chorych najlepiej odpowiada twoim potrzebom. Jeśli już się zdecydowałeś, otrzymasz od swojej kasy chorych kartę ubezpieczenia zdrowotnego (kartę chip), z którą możesz korzystać z różnorodnych usług medycznych.

Uwaga!

Jeśli zakończyłeś stosunek pracy w Niemczech i nie otrzymujesz żadnych innych świadczeń zastępujących wynagrodzenie (takich jak zasiłek dla bezrobotnych lub zasiłek chorobowy), powinieneś zatroszczyć się o swoje ubezpieczenie zdrowotne. Jest to ważne ze względu na fakt, że w takich sytuacjach twoje ubezpieczenie zdrowotne automatycznie przechodzi w tzw. obowiązkowe ubezpieczenie z dobrowolną przynależnością (niem. Anschlussversicherung mit freiwilliger Mitgliedschaft). Jako dobrowolny członek jesteś wtedy zobowiązany do samodzielnego opłacania składek. Mogą one wynosić nawet do 700 euro miesięcznie.

Jeżeli nie chcesz już dłużej pracować w Niemczech, powinieneś skontaktować się z kasą chorych i złożyć rezygnację. W takim przypadku najprawdopodobniej zostaniesz poproszony o dostarczenie dowodu ubezpieczenia zdrowotnego, np. dowodu ubezpieczenia z Polski. Działając w ten sposób, unikniesz powstania długów w kasie chorych, która może się ubiegać o zaległe składki do czterech lat wstecz.

5.b. Ubezpieczenie zdrowotne członka rodziny

Istnieją dwie możliwości ubezpieczenia zdrowotnego członka rodziny:

Jeśli drugi małżonek/małżonka mieszka w Polsce i tam pracuje, to członkowie rodziny pozostający na utrzymaniu podlegają tam pod ubezpieczenie zdrowotne.
Jeśli małżonek/małżonka nie jest zatrudniony w Polsce lub pracuje w Niemczech, członkowie rodziny pozostający na utrzymaniu podlegają ubezpieczeniu w Niemczech.

W tym celu należy złożyć wniosek o wydanie formularza S1 w kasie chorych w Niemczech, a następnie przekazać go do kasy chorych w Polsce. Dzięki tej formie członkowie rodziny pozostający na utrzymaniu są również objęci ubezpieczeniem zdrowotnym w Polsce i mogą korzystać tam z usług medycznych.

6. Choroba

Zasadniczo, jeśli jesteś chory i niezdolny do pracy, pracodawca jest zobowiązany wypłacać Ci pełne wynagrodzenie przez okres do sześciu tygodni (do 42 dni kalendarzowych). Warunkiem koniecznym jest stosunek pracy istniejący nieprzerwanie od czterech tygodni. Jeśli przebywasz na zwolnieniu lekarskim dłużej niż 6 tygodni, z reguły od tego dnia otrzymujesz zasiłek chorobowy z kasy chorych.

6.a. Zagraniczne zwolnienie lekarskie

Kasy chorych w Niemczech są zobowiązane do przyjmowania zwolnień lekarskich (niem. AU) wystawionych w Polsce. W Polsce wystawiane są tzw. elektroniczne zwolnienie lekarskie (ZUS ZLA). Na twoje życzenie zostanie wystawiona dla ciebie kopia zwolnienia lekarskiego.

Niezmiernie ważne jest, aby kopię zwolnienia lekarskiego wysłać do pracodawcy i do kasy chorych. W niektórych przypadkach zwolnienia przekazywane są automatycznie drogą elektroniczną, procedura ta jest obecnie wprowadzana w Niemczech. Zwróć uwagę, żeby kopia zwolnienia chorobowego do kasy chorych zawierała numer statystyczny choroby (diagnozę). Ponadto zaświadczenie e-ZLA należy złożyć w kasie chorych w ciągu siedmiu dni od stwierdzenia niezdolności do pracy. Niedotrzymanie tego 7-dniowego terminu może skutkować zawieszeniem opracowywania wniosku i utratą zasiłku chorobowego.

Uwaga: Zwolnienia chorobowe wydane w Polsce nie muszą być tłumaczone na język niemiecki. Pracodawcy nie mogą ich nie przyjąć bez uzasadnionych wątpliwości.

6.b. Zasiłek chorobowy

Jeśli jesteś na zwolnieniu lekarskim inie możesz pracować, zasadniczo pracodawca jest zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia w przypadku choroby (niem. Entgeltfortzahlung im Krankheitsfall). Jeśli choroba trwa dłużej niż sześć tygodni i nadal nie jesteś w stanie pracować, masz prawo do zasiłku chorobowego. Zasiłek chorobowy wynosi 70% dochodu brutto, który zarabiałeś przed chorobą, maksymalnie 90% dochodu netto.

Jeśli przebywasz na nieprzerwanym zwolnieniu lekarskim z powodu tej samej choroby, która powstała w czasie trwania stosunku pracy, zasadniczo prawo do zasiłku chorobowego jest ograniczone do maksymalnie 78 tygodni w ciągu trzech lat.

6.c. Zasiłek chorobowy na chore dziecko

Zasiłek chorobowy na chore dziecko jest wypłacany, jeśli lekarz zaświadczy, że chore dziecko w wieku do jedenastu lat musi pozostawać pod opieką i być pielęgnowane. W takich przypadkach pracującym rodzicom wypłacany jest zasiłek chorobowy z kasy chorych i nie chodzą oni w tym czasie do pracy.

Zasiłek chorobowy na dziecko/dzieci można otrzymać na każde dziecko przez maksymalnie dziesięć dni roboczych w roku kalendarzowym. Zasiłek chorobowy na dziecko przysługuje obojgu rodzicom, jeśli oboje pracują – w sumie do 20 dni roboczych na dziecko. Rodzice samotnie wychowujący dzieci mają prawo do 20 dni roboczych na rok na dziecko. Jeśli dzieci jest więcej niż dwoje, liczba dni przysługująca rodzicom odpowiednio wzrasta.

Uwaga: W Niemczech nie można samemu brać zwolnienia lekarskiego lub być nieobecnym w pracy, aby opiekować się chorymi dorosłymi krewnymi lub dziećmi powyżej 12 roku życia.

6.d. Leczenie w miejscu zamieszkania – formularz S1

Jeśli jesteś pracownikiem transgranicznym, powinieneś niezwłocznie poinformować o tym swoją kasę chorych, abyś mógł na podstawie ubezpieczenia w niemieckiej kasie chorych korzystać ze służby zdrowia także w Polsce. W tym celu powinieneś wystąpić do swojej kasy chorych o tzw. formularz S1, który potwierdza, że opłacasz składki na ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech.

Gdy masz wystawiony formularz S1, masz prawo jedynie do korzystania świadczeń rzeczowych (czyli innymi słowy do świadczeń zdrowotnych, leczenia, hospitalizacji) w Polsce, których koszty byłyby pokryte zgodnie z polskim prawem – tak jakbyś był ubezpieczony w Polsce.

Można również zlecić wydanie formularza S1 dla członków rodziny pozostających na utrzymaniu - pod warunkiem, że członkowie rodziny sami nie są zatrudnieni lub nie prowadzą działalności gospodarczej w Polsce. Formularz wydawany jest na każdą osobę.

6.e. Służba Medyczna Ubezpieczenia Zdrowotnego

Co do zasady pracodawcy nie mogą tak po prostu zakwestionować zwolnienia lekarskiego, czy to wydanego w Polsce, czy w Niemczech i odmówić wypłaty wynagrodzenia. Pracodawcy mogą to zrobić tylko wtedy, gdy przedstawią dowody, które poddają w poważną wątpliwość chorobę pracownika. W takim przypadku pracodawca musi skontaktować się z kasą chorych, która z kolei wzywa Służbę Medyczną Ubezpieczenia Zdrowotnego (MDK) i uzyskuje od niej opinię biegłego w celu weryfikacji niezdolności do pracy.

Jeśli znajdziesz się w takiej sytuacji, ważne jest, aby nie ignorować listu lub wiadomości telefonicznej od Służby Medycznej. W takich przypadkach najlepiej skontaktować się z poradnią

7. Wypadek przy pracy lub w drodze do pracy

Każdy pracownik transgraniczny jest automatycznie ubezpieczony w ramach ustawowego ubezpieczenia wypadkowego (niem. gesetzliche Unfallversicherung) przez pracodawcę w kraju zatrudnienia. Ubezpieczenie obejmuje wypadki przy pracy, wypadki związane z dojazdem do pracy oraz choroby zawodowe. Uznanie wypadku za wypadek przy pracy lub w drodze do pracy oraz wysokość świadczeń pieniężnych zależy od przepisów obowiązujących w kraju zatrudnienia. W zakresie świadczeń rzeczowych (np. leczenie ambulatoryjne i stacjonarne, leki, środki lecznicze i pomocnicze) obowiązują przepisy prawne kraju zamieszkania, tzn. leczenie może odbywać się również w miejscu zamieszkania.

7.a.Wypadek przy pracy

Wypadek przy pracy – czyli wypadek w miejscu pracy – należy niezwłocznie zgłosić pracodawcy lub odpowiedniemu branżowemu zakładowi ubezpieczeń wypadkowych (niem. Berufsgenossenschaft). Wypadek może zostać zgłoszony do towarzystwa ubezpieczeniowego również przez lekarza prowadzącego.

Wypadki w drodze do pracy to wypadki, które mają miejsce w drodze między domem a pracą. Pracodawcy muszą zgłosić wypadek w drodze do pracy branżowemu zakładowi ubezpieczeń wypadkowych, jeśli w wyniku takiego wypadku osoba ubezpieczona jest niezdolna do pracy dłużej niż trzy dni.

W Niemczech istnieją specjalni lekarze (niem. Durchgangsarzt), którzy specjalizują się w wypadkach przy pracy – po wypadku przy pracy lub w drodze do pracy należy się najpierw do nich zgłosić. Taki lekarz decyduje następnie, czy pacjent musi być nadal leczony w jego gabinecie, czy powinien się udać do innego lekarza. W razie problemów lub pytań prosimy o kontakt z radą zakładową lub radą pracowniczą (niem. Betriebsrat), właściwym branżowym zakładem ubezpieczeń wypadkowych lub z poradnią ds. prawa pracy.

Uwaga: Podczas pierwszej wizyty u lekarza, należy od razu powiedzieć, że jest to wypadek przy pracy lub w drodze do pracy. Warto zanotować datę, godzinę i świadków wypadku, ponieważ branżowy zakład ubezpieczeń wypadkowych może poprosić o dodatkowe informacje.

7.b. Jakie świadczenia pieniężne wynikają z ustawowego ubezpieczenia wypadkowego?

Z ustawowego ubezpieczenia wypadkowego można otrzymać różne świadczenia pieniężne z tytułu doznanego wypadku przy pracy, np. zasiłek powypadkowy (niem. Verletztengeld), zasiłek pielęgnacyjny (niem. Pflegegeld) lub zasiłek przejściowy (niem. Übergangsgeld).

Zasiłek powypadkowy ma na celu zrekompensowanie utraty dochodu w okresie rehabilitacji medycznej oraz po ustaniu ciągłości wypłaty wynagrodzenia, zapewniając w ten sposób utrzymanie osobie poszkodowanej i osobom pozostającym na jej utrzymaniu. Świadczenie to wynosi 80% standardowego wynagrodzenia. Zasiłek opiekuńczy wypłacany jest ubezpieczonym, którzy wymagają opieki po wypadku przy pracy lub z powodu choroby zawodowej. Wysokość zasiłku pielęgnacyjnego zależy od stopnia uszczerbku na zdrowiu.

Z niemieckiego ustawowego ubezpieczenia wypadkowego nie otrzymuje się natomiast odszkodowania.

8. Świadczenia rodzinne

Świadczenia rodzinne to z jednej strony zasiłki, które rodziny otrzymują do czasu, gdy dzieci mogą się same utrzymać (np. zasiłek rodzinny, niem. Kindergeld). Są one niezależne od dochodów rodziców i przyznawane do określonego wieku dziecka lub do zakończenia edukacji. Z drugiej strony, do świadczeń rodzinnych zalicza się również świadczenia, które są przyznawane w pierwszych latach życia dziecka, jeśli jeden z rodziców nie jest zatrudniony lub jest zatrudniony tylko w niepełnym wymiarze czasu pracy i zamiast tego poświęca się opiece nad dzieckiem (np. zasiłek rodzicielski, niem. Elterngeld). Świadczenia otrzymuje się przede wszystkim w kraju zatrudnienia.

8.a. Zasiłek rodzinny

Prawo do niemieckiego zasiłku rodzinnego mają wszyscy rodzice mieszkający w Polsce i zatrudnieni w Niemczech na umowach o pracę, które podlegają składkom na ubezpieczenie społeczne. Prawo to przysługuje od urodzenia dziecka do co najmniej ukończenia przez nie 18 roku życia. Zasiłek rodzinny jest przedłużony do ukończenia 25 roku życia, jeśli dziecko się uczy – oznacza to naukę w szkole, kształcenie zawodowe lub pierwszy kierunek studiów. Jeśli dziecko jest bezrobotne i zarejestrowane w federalnej agencji pracy w Niemczech, zasiłek rodzinny wypłacany jest do ukończenia przez nie 21 roku życia.

Jeśli jeden rodzic pracuje w Niemczech, a drugi rodzic mieszka z dzieckiem lub dziećmi w Polsce, to zasiłek rodzinny należy się przede wszystkim w Niemczech. Jeśli oboje rodzice są zatrudnieni w różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej, zasiłek rodzinny jest wypłacany w tym kraju zatrudnienia, który jest jednocześnie krajem zamieszkania dziecka. Należy pamiętać, że drugie państwo może mieć obowiązek wyrównania wysokości zasiłku – jeśli więc otrzymuje się zasiłek rodzinny w Polsce, to różnica do wysokości zasiłku niemieckiego zostanie wypłacona w Niemczech.

Niemiecki zasiłek rodzinny wypłacany jest niezależnie od dochodów. Jego wysokość zależy od liczby dzieci. W 2022 roku wynosi on:

219 euro miesięcznie na pierwsze i drugie dziecko,
225 euro miesięcznie na trzecie dziecko,
250 euro miesięcznie za czwarte i każde kolejne dziecko.

Pracownicy transgraniczni z Polski mogą złożyć wniosek o zasiłek rodzinny na stronie internetowej Biura Świadczeń Rodzinnych (niem. Familienkasse) pod adresem www.arbeitsagentur.de/familie-und-kinder lub za pomocą formularza (https://www.arbeitsagentur.de/datei/kg1-antrag-kindergeld_ba017202.pdf), który należy wysłać do:

Bundesagentur für Arbeit, Familienkasse Sachsen

09092 Chemnitz

Familienkasse-Sachsen@arbeitsagentur.de

Należy pamiętać, że o zasiłek rodzinny można ubiegać się tylko przez sześć miesięcy wstecz. Jeżeli dziecko mieszka w Polsce, to oprócz wniosku o zasiłek rodzinny należy przedłożyć odpis aktu urodzenia dziecka, aby udowodnić istnienie dziecka. Ewentualnie można przedłożyć inny dokument urzędowy - pod warunkiem, że stanowi on taki sam dowód.

8.b. Dodatek na dziecko

Rodzice mogą dodatkowo ubiegać się o dodatek na dziecko (niem. Kinderzuschlag) w wysokości do 209 euro (2022) na każde dziecko w wieku do 25 lat, na które otrzymują zasiłek rodzinny i które mieszka w tym samym gospodarstwie domowym. Warunkiem jest osiągnięcie przez rodziców minimalnego limitu dochodów, który wynosi 900 euro dla par rodziców i 600 euro dla rodziców samotnie wychowujących dziecko. Informacje dotyczące obliczania dodatku na dziecko dostępne są na stronie www.familienkasse.de.

8.c. Zasiłek rodzicielski

Rodzice mają prawo do zasiłku rodzicielskiego (niem. Elterngeld), jeśli nie pracują więcej niż 32 godziny tygodniowo, mają prawo do opieki nad dzieckiem, mieszkają w tym samym gospodarstwie domowym i głównie sami opiekują się dzieckiem. Jeżeli jednocześnie przysługuje niemiecki zasiłek rodzicielski i porównywalne świadczenie z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, to zasadniczo najpierw należy wypłacić świadczenie w kraju zatrudnienia danego rodzica. Jeśli jednak małżonek pracuje w innym państwie członkowskim, do zapłaty w pierwszej kolejności zobowiązany jest kraj zamieszkania dziecka. Jeżeli świadczenie w innym państwie członkowskim jest wyższe, różnicę pokrywa państwo członkowskie.

Zasiłek rodzicielski przysługuje rodzicom po urodzeniu dziecka przez okres do 14 miesięcy. Rodzice mogą go podzielić między sobą Jedno z rodziców może pobierać zasiłek rodzicielski przez okres co najmniej dwóch, a maksymalnie dwunastu miesięcy. Jeśli oboje rodzice korzystają z zasiłku rodzicielskiego i nie uzyskują już dochodów z tytułu zatrudnienia, zasiłek rodzicielski jest wypłacany przez dwa dodatkowe miesiące (tzw. miesiące partnerskie).

Dodatkowo istnieje możliwość wzięcia tzw. zasiłku rodzicielskiego plus (niem. ElterngeldPlus). Jeśli w trakcie urlopu wychowawczego rodzice nadal pracują na część etatu, mogą dzięki temu uzupełnić swoje dochody. Jest on wypłacany przez okres dwukrotnie dłuższy niż normalny zasiłek rodzicielski, ale wynosi nie więcej niż jego połowę. Dla par, w których oboje rodzice pracują od 24 do 32 godzin tygodniowo i opiekują się dzieckiem, przewidziany jest bonus partnerski w wysokości kolejnych czterech miesięcy.

O wysokości kwoty decyduje dochód netto przed urodzeniem dziecka. Zasiłek rodzicielski zastępuje wówczas od 65% do 100% miesięcznego dochodu utraconego po urodzeniu dziecka, w zależności od dotychczasowego dochodu. Zasiłek rodzicielski wynosi co najmniej 300 euro i co najwyżej 1800 euro. Zasiłek rodzicielski plus wynosi minimalnie 150 euro, a maksymalnie 900 euro. Minimalna kwota 300 euro zasiłku rodzicielskiego lub 150 euro zasiłku rodzicielskiego plus jest wypłacana również rodzicom niepracującym. Zasiłek rodzicielski zwiększa się w przypadku osób o niskich dochodach, rodzin wielodzietnych i rodziców wieloraczków.

O zasiłek rodzicielski należy ubiegać się pisemnie w biurze zasiłków rodzicielskich (niem. Elterngeldstelle) w odpowiednich powiatach lub miastach. Wniosek nie musi być złożony bezpośrednio po urodzeniu dziecka. Wypłaty wsteczne są jednak realizowane tylko za ostatnie trzy miesiące przed rozpoczęciem miesiąca, w którym wpłynął wniosek o świadczenie rodzicielskie.

Uwaga: Informacja o zasiłku rodzicielskim dotyczy rodziców, których dzieci urodziły się po sierpniu 2021 roku. Jeśli Twoje dziecko urodziło się przed 1 września 2021 roku, w niektórych przypadkach obowiązują Cię inne przepisy.

9. Ubezpieczenie emerytalne

Emerytury w Niemczech są finansowane na zasadzie solidarności – pokolenia pracujące wpłacają składki emerytalne, z których starsze pokolenie otrzymuje swoją emeryturę. Wiek emerytalny jest podnoszony stopniowo, zależy on więc od roku urodzenia.

9.a. W jakim kraju otrzymam emeryturę?

Pracownicy transgraniczni podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu w kraju zatrudnienia, a emeryturę otrzymają ze wszystkich krajów, w których opłacali składki przez okres dłuższy niż jeden rok.

Pracownicy transgraniczni, którzy przepracowali całe swoje życie zawodowe w Niemczech i wpłacali składki do niemieckiej kasy emerytalnej, otrzymają swoją pełną niemiecką emeryturę również w kraju zamieszkania, czyli w Polsce. Emerytura zostanie wtedy przekazana na polskie konto.

Jeśli natomiast pracownik transgraniczny spędził w Niemczech tylko część swojego życia zawodowego, a wcześniej pracował np. w Polsce, to nie może liczyć na pełną niemiecką emeryturę. W tym przypadku polski Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca emeryturę zgodnie z polskim prawem za okresy składkowe przepracowane w Polsce. Prawo do częściowej emerytury (niem. Teilrente) pracownik otrzymuje we wszystkich krajach, w których pracował przez co najmniej 12 miesięcy. W przypadku każdej częściowej emerytury obowiązują warunki kwalifikowalności z kraju, w którym przyznano emeryturę. Jeśli np. oprócz polskiej emerytury pracownik ubiega się o częściową emeryturę z Niemiec, musi on osiągnąć wiek emerytalny i okres kwalifikacyjny do niemieckiej części emerytury obowiązujący w Niemczech – uprawnienia emerytalne nabyte w Niemczech ustalane są zgodnie z prawem niemieckim.

Jeśli pracownik był w danym kraju ubezpieczony krócej niż 12 miesięcy, to ten czas zostanie uwzględniony przy przyznawaniu emerytury w miejscu zamieszkania lub przy przyznawaniu emerytury z innego kraju, w którym był ubezpieczony dłużej. Jeżeli okres kwalifikujący nie jest spełniony przez okresy ubezpieczenia w danym kraju, okresy składkowe z różnych krajów mogą być zsumowane w celu uzyskania uprawnienia.

Aby otrzymać emeryturę, należy złożyć wniosek do właściwej instytucji ubezpieczeniowej w miejscu zamieszkania na trzy do czterech miesięcy przed osiągnięciem wieku emerytalnego. W ten sposób zostanie wszczęta procedura z instytucjami ubezpieczeniowymi innych krajów, w których było się ubezpieczonym. Aby dowiedzieć się, jak będzie wyglądała indywidualna sytuacja finansowa na emeryturze, należy zapytać właściwy zakład ubezpieczeń emerytalnych o szczegóły wyliczenia emerytury. W razie potrzeby można również zlecić tymczasowe obliczenie emerytury.

9.b. Wiek emerytalny i wysokość emerytury

Niemiecka emerytura przysługuje ubezpieczonym po osiągnięciu standardowego wieku emerytalnego i spełnieniu ogólnego okresu oczekiwania (minimalnego okresu ubezpieczenia) wynoszącego 5 lat. Od 2012 roku standardowy wiek emerytalny jest stopniowo podnoszony z 65 do 67 lat dla osób urodzonych w 1947 roku i później. Dla osób urodzonych w 1964 roku i później standardowy wiek emerytalny wyniesie 67 lat w 2031 roku. Osoby, które chcą otrzymać emeryturę wcześniej, muszą liczyć się z odpowiednimi potrąceniami. Osoby, które osiągnęły standardowy wiek emerytalny i spełniły okres kwalifikacyjny, ale nie ubiegają się jeszcze o emeryturę i pracują dłużej, otrzymają dodatek.

Kiedy zostaną spełnione wszystkie wymagania, należy złożyć wniosek o emeryturę w przeciągu trzech miesięcy kalendarzowych. Jeśli wniosek zostanie złożony później, emerytura zostanie przyznana dopiero od dnia złożenia wniosku. W takim przypadku traci się swoje uprawnienia do świadczeń za czas pomiędzy osiągnięciem wieku emerytalnego a złożeniem wniosku.

Wyliczenie wysokości emerytury jest skomplikowane, ponieważ jest ona obliczana indywidualnie i obejmuje różne czynniki. Wysokość emerytury zależy od całego tzw. życia ubezpieczeniowego. Uwzględnia się następujące elementy:

okresy składkowe, okresy zaliczeniowe lub okresy podlegające uwzględnieniu,
wysokość wpłaconych składek w całym życiu ubezpieczeniowym,
wszystkie okresy do rozpoczęcia pobierania renty.

Emerytury są regularnie waloryzowane w dniu 1 lipca każdego roku. Podstawą do tego jest kształtowanie się wynagrodzeń pracowników.

Wyłączenie odpowiedzialności: Niniejsza publikacja zawiera ogólne informacje, pozwalające na lepsze zaznajomienie się z tematem. Autorzy nie przejmują odpowiedzialności za poprawność wszystkich zawartych danych, które nie mogą być podstawą roszczeń prawnych.