Współdecydowanie w miejscu pracy

https://www.dgb.de/betriebsratswahl/++co++97a86fd0-70bb-11ed-865c-001a4a160123#infos[1]

1. Co to jest rada zakładowa?

Rada zakładowa reprezentuje interesy pracowników w
miejscu pracy i może w ich imieniu prowadzić rozmowy
i negocjacje z pracodawcą. W tym celu ma ona upraw-
nienia, które są określone w odrębnej ustawie („Ustawa
o ustroju przedsiębiorstw”) i muszą być respektowane
przez pracodawcę. Uprawnienia te nazywane są prawami
do współdecydowania. Dlatego też mówiąc o pracy rad
zakładowych mówi się również o współdecydowaniu w
miejscu pracy. W Niemczech pracownicy i pracownice
mogą co cztery lata wybierać radę zakładową w tajnym
głosowaniu. Rady zakładowe stają w obronie wszystkich
pracowników, niezależnie od pochodzenia czy statusu po-
bytu, także w obronie pracowników tymczasowych.

2. Jakie są zadania rady zakładowej?

Ogólnie rzecz biorąc, rada zakładowa czuwa nad prze-
strzeganiem przez pracodawcę wszystkich przepisów służących pracownikom, tj. ustaw, układów zbiorowych,
porozumień zakładowych itp.

W niektórych kwestiach pracodawca musi jedy-
nie poinformować lub skonsultować się z radą za-
kładową. Ważne: Pracodawca musi zasięgnąć opinii
rady zakładowej przed każdym zwolnieniem z pracy.
W innych obszarach rada zakładowa ma daleko idące
uprawnienia i może aktywnie wpływać na konkretne decy-
zje – dlatego mówi się tutaj o prawach do współdecydowa-
nia. Tematy, w których rada zakładowa współdecyduje to:

czas pracy, harmonogram zmian i nadgodziny,
zaszeregowanie, premie za wyniki i akord,
kształcenie i doskonalenie zawodowe,
bezpieczeństwo i higiena pracy,
ochrona danych,
procesy pracy i organizacja stanowisk pracy.

Rada zakładowa musi również zadbać o to, aby pracow-
nicy nie byli dyskryminowani np. ze względu na pocho-
dzenie, narodowość, płeć, orientację seksualną, wyzna-
nie, poglądy polityczne czy działalność związkową. Do jej
zadań należy również promowanie integracji zagranicz-
nych pracowników oraz domaganie się od pracodawców
zwalczania rasizmu w miejscu pracy.

3. Jakie uprawnienia ma rada zakładowa?

Tylko rady zakładowe, a nie poszczególni pracownicy i
pracownice, mogą korzystać z ustawowych uprawnień do
współdecydowania. Bez rady zakładowej nie ma prawdzi-
wego współdecydowania.

Wybranej rady zakładowej pracodawca nie może rozwią-
zać.

4. Jakie są korzyści z posiadania rady
zakładowej?

Przedsiębiorstwa z radami zakładowymi:

płacą średnio wyższe wynagrodzenia, ponieważ częściej obowiązuje u nich układ zbiorowy,
mają bezpieczniejsze stanowiska pracy,
są bardziej przejrzyste i sprawiedliwe,
regulują pracownicze programy emerytalne,
zapewniają lepszą równowagę między życiem zawodowym a prywatnym,
mają szerszą ofertę doskonalenia zawodowego,
są produktywniejsze,
inwestują więcej w środki ekologiczne.

W razie pytań lub problemów w pracy zawsze można zwrócić się do rady zakładowej.

5. Od ilu pracowników przysługuje prawo do
posiadania rady zakładowej?

Rada zakładowa może być wybierana we wszystkich
przedsiębiorstwach zatrudniających co najmniej pięciu
pracowników. Wielkość rady zakładowej zależy od liczby
pracowników:

5–20 pracowników: 1 członek rady zakładowej
21–50 pracowników: 3 członków rady zakładowej
51–100 pracowników: 5 członków rady zakładowej
101–200 pracowników: 7 członków rady zakładowej
itd.

Im więcej pracowników, tym większa rada zakładowa.

6. Kto może wybierać radę zakładową?

W wyborach mogą głosować wszyscy pracownicy, którzy
ukończyli 16 lat. Narodowość nie odgrywa żadnej roli.

Prawo do głosowania mają też:

praktykanci,
pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze godzin,
pracownicy zatrudnieni na czas określony,
pracownicy tymczasowi, którzy pracują w zakładzie dłużej niż 3 miesiące.

7. Kto może zostać członkiem rady zakładowej?

Kandydaci do rady zakładowej muszą mieć ukończone 18
lat i być zatrudnieni w zakładzie od co najmniej sześciu
miesięcy.

Każdy członek rady zakładowej lub kandydat do rady zakła-
dowej korzysta ze szczególnej ochrony przed zwolnieniem
z pracy. Szczegółowe informacje można uzyskać na stronie
Federalnego Zrzeszenia Związków Zawodowych DGB:
http://www.dgb.de/gewerkschaften-im-dgb[2]

8. Kiedy można wybrać radę zakładową?

W przedsiębiorstwach bez rady zakładowej pierwsze wy-
bory mogą być przeprowadzone w dowolnym czasie.
W przypadku istniejących już rad zakładowych wybory
odbywają się w Niemczech co cztery lata – najbliższe w
okresie od marca do maja 2026 r.

9. Czy wszystkie zakłady mają radę zakładową?

Niestety w wielu zakładach nie ma rady zakładowej. Małe
zakłady takie jak gabinety dentystyczne, kioski, zakłady
hydrauliczne często zatrudniają mniej niż pięciu pracow-
ników. W nieco większych zakładach często nie ma rady
zakładowej, bo pracownicy nie widzą takiej potrzeby. Albo
nie mają odwagi zorganizować wyborów. W większych za-
kładach, zwłaszcza w przemyśle, prawie zawsze istnieje
rada zakładowa.

Inicjatywa wyborów do rady zakładowej musi wyjść od
pracowników.

Pracodawca musi zachować neutralność i nie wolno mu
ingerować. Jeśli spróbuje zapobiec powstaniu rady zakła-
dowej, będzie podlegać odpowiedzialności karnej.

10. Jaka jest różnica między radą zakładową a
związkiem zawodowym?

Rada zakładowa jest wybierana przez wszystkich pracow-
ników i reprezentuje wszystkich pracowników w zakładzie
pracy.

Z kolei związek zawodowy nie jest związany z jednym
przedsiębiorstwem, tylko odpowiada za jedną lub więcej
branż. Tam związek reprezentuje interesy pracowników
jako całości i negocjuje np. układy zbiorowe, które regu-
lują m.in. wynagrodzenie, tygodniowy czas pracy i prawo
do urlopu, a które dotyczą pracowników danej branży.
Członkiem związku zawodowego może zostać każdy.
Osiem największych związków zawodowych w Niemczech należy do Konfederacji Niemieckich Związków Zawodowych:

Związek Kolei i Transportu (EVG)
Związek Zawodowy Policjantów (GdP)
Związek Zawodowy Edukacji i Nauki (GEW)
Związek Zawodowy Rolnictwa i Środowiska (IG BAU)
Związek Zawodowy Górnictwa, Chemii i Energetyki (IGBCE)
Związek Zawodowy Przemysłu Metalowego (IGM)
Żywność, Napoje i Gastronomia (NGG)
Zjednoczony Związek Zawodowy Usługodawców (ver.di)

Rada zakładowa i związek zawodowy realizują bardzo po -
dobne cele. Gdy powstają rady zakładowe, związki zawo-
dowe często je popierają. Związki zawodowe oferują rów-
nież np. seminaria na temat pracy rady zakładowej oraz
udzielają radom zakładowym informacji i porad.

Impressum: Deutscher Gewerkschaftsbund / Bundesvorstandsverwaltung / Yasmin Fahimi
Henriette-Herz-Platz 2 / 10178 Berlin / Dezember 2022

Pliki do pobrania

Współdecydowanie w miejscu pracy w Niemczech